Physics 10: 5E

Aidin Biibosunov

Created: 2025-01-22 Wed 04:12

Третий закон Ньютона

  • Класс: 10
  • Продолжительность: 45 минут
  • Контент: Глобальный
  • Предметные компетентности: Научное обоснование (объяснение) физических явлений, закономерностей. (ПК2)

Цель

  • Ученики смогут объяснить и применить Третий закон Ньютона, объясняя его на примерах из повседневной жизни и оценивая взаимодействия сил в различных ситуациях.

Этап 1: Вовлечение (Engage) (5 минут)

  • Действия учителя:
    • Начинает урок с вопросов:
      • Что происходит, когда вы прыгаете с места? Почему вы поднимаетесь вверх?
      • Что чувствует земля, когда вы прыгаете?
    • Демонстрирует: прыжок, шарик с воздухом (надуть воздушный шар и отпустить его, чтобы он полетел по комнате) и видео lewin, video 2 soviet, air baloon
    • Вовлекает учеников в диалог, побуждая их рассуждать о повседневных ситуациях, с которыми они сталкиваются.
    • Направляет обсуждение, не давая сразу правильные ответы.
  • Действия учеников:
    • Активно участвуют в обсуждении, высказывают свои предположения.
    • Делятся собственным опытом и пытаются найти объяснение явлениям.

Этап 2: Исследование (Explore) (10 минут)

  • Действия учителя:
    • Разделение на группы
    • Организует учеников для выполнения:
      1. Один ученик слегка толкает другого.
        Вопросы:
        • "Что вы почувствовали, когда толкали?"
        • "Что почувствовал тот, кого толкнули?"
        • Какие силы действуют?
      2. Один ученик прислоняется спиной к стене и пытается толкнуть её
        Вопросы:
        • "Что вы чувствуете, когда толкаете стену?"
        • "Почему стена не движется, но вы чувствуете давление на свои руки?"
          Цель: Продемонстрировать действие и противодействие даже в случае, когда объект (стена) не движется.
      3. Ученики по очереди подпрыгивают как можно выше.
        • "Какие силы действуют на вас, когда вы прыгаете?"
        • "Почему вы подпрыгиваете, отталкиваясь от земли?"
          Цель: Объяснить, что когда человек отталкивает землю ногами (действие), земля толкает его вверх с такой же силой (противодействие).
    • Наблюдает за выполнением задания и задаёт вопросы, направленные на размышление:
  • Действия учеников:
    • Оба описывают, что они почувствовали и как их тела отреагировали на взаимодействие.
    • Делятся своими наблюдениями и обсуждают с классом, что они испытали.

Этап 3: Объяснение (Explain) (10 минут)

  • Действия учеников:
    • Вместе с учителям объясняют примеры .
      • Прыжок вверх — вы толкаете землю, и земля толкает вас обратно.
      • Толкание стены
      • Ходьба — вы отталкиваетесь от земли, и земля толкает вас вперёд.
    • Задают вопросы, если что-то непонятно.
  • Действия учителя:
    • Объясняет Третий закон Ньютона
    • Подчеркивает важные моменты: силы действуют на разные объекты, они равны по величине и противоположны по направлению.

Этап 4: Углубление (Elaborate) (15 минут)

  • Действия учителя:
    • Предлагает ученикам самостоятельно привести примеры действия Третьего закона Ньютона из своей жизни.
    • Предлагает задачи для решения
      • Если два ученика разной массы сталкиваются друг с другом ( например в коридоре ) кто из них приобретает большее ускорение?
      • Два человека на коньках стоят на льду, касаясь друг друга руками. Один человек массой 50 кг толкает другого, массой 70 кг, с силой 100 Ньютонов. Какую силу испытывает первый человек? Каковы будут ускорения обоих людей?
      • Сила между Земля-Луна Earth from google maps
  • Действия учеников:
    • Отвечают на вопросы, пытаясь связать новый материал с повседневным опытом.
    • Пытаются объяснить суть этих примеров с точки зрения Третьего закона Ньютона.
    • Решают задачи

Этап 5: Оценка (Evaluate) (5 минут)

  • Индивидуальное задание
  • Действия учителя:
    • Задает несколько вопросов для проверки понимания:
      • Что происходит, когда вы толкаете стену?
      • Почему ракеты взлетают в космос?
      • С какой силой Земля действует на вас(ученика) и вы на Землю? Что это за сила?
    • Собирает письменные ответы, чтобы оценить уровень усвоения материала.
  • Действия учеников:
    • Письменно отвечают на вопросы учителя.
    • Применяют полученные знания для объяснения предложенных ситуаций.

Домашнее задание

Задача: Лодка и причал

Азамат стоит на лодке, пришвартованной у причала. Он решает сойти на берег, оттолкнувшись ногой от лодки. Как только Азамат делает шаг к берегу, лодка отходит в противоположную сторону, и ему приходится удерживать равновесие, чтобы не упасть в воду. При этом, чем сильнее Азамат отталкивается от лодки, тем быстрее она начинает двигаться назад, что заставляет его осторожно делать следующий шаг.

Вопросы:

  1. Действие и противодействие: Объясните, почему лодка начинает двигаться назад, когда Азамат отталкивается от нее. Как это связано с Третьим законом Ньютона? Почему оба объекта — Азамат и лодка — реагируют на этот толчок?
  2. Зависимость от массы лодки: Если бы лодка была очень легкой, например, надувной, как изменилось бы её движение при толчке Азамата? Почему более легкая лодка сильнее отреагировала бы на его действие, чем тяжелая лодка? Используйте примеры взаимодействия тел разной массы для объяснения.
  3. Равновесие и устойчивость: Почему Азамат может потерять равновесие при сильном толчке? Как действующие на него силы и движение лодки в противоположную сторону влияют на его устойчивость? Какие советы можно дать Азамату, чтобы снизить вероятность падения при сходе на берег?
  4. Задача с расчетом силы: Допустим, масса Азамата 60 кг, а масса лодки 150 кг. Если Азамат толкнулся с силой 120 Н, с какой силой лодка отреагирует? В какую сторону и с каким ускорением лодка начнет двигаться? Рассчитайте, какое влияние окажет сила Азамата на лодку и её обратное действие на него.
  5. Реальные примеры: Приведите примеры похожих ситуаций, где объекты отталкиваются друг от друга и приходят в движение, как это произошло с Азаматом и лодкой.

Ньютондун Үчүнчү Закону

  • Класс: 10
  • Узактыгы: 45 мүнөт
  • Контент: Глобалдык
  • Предметтик компетенттүүлүк: Илимий негиздөө (физикалык кубулуштарды, заң ченемдерди түшүндүрүү). (ПК2)

—

## Максат

  • Окуучулар Ньютондун Үчүнчү мыйзамын күнүмдүк турмуштан алынган мисалдар менен түшүндүрө алышат жана ар кандай кырдаалдардагы күчтөрдүн өз ара аракеттенүүсүн баалай алышат.

—

## Этап 1: Жигердештирүү (Engage) (5 мүнөт)

Мугалимдин аракети:

  • Сабакты суроолордон баштайт:
    • «Силер ордуңарда тура калып секирип көргөндө эмне болот? Эмне үчүн өйдө көтөрүлөбүз?»
    • «Силер секирип жатканда жер эмне сезет деп ойлойсуңар?»
  • Көрсөтүп берет: секирип көрүү, аба толтурулган шар (шарды үйлөп, анан бошотуп, бөлмө ичинде учуп кетишине байкоо жүргүзүү) жана төмөнкү видеолор: видео lewin, video 2 soviet, air baloon
  • Окуучуларды диалогго чакырат, аларды күнүмдүк жашоодо кездешкен көрүнүштөр боюнча ой жүгүртүүгө багыттайт.
  • Жоопторду дароо айтпастан, талкууну жетектейт.

Окуучулардын аракети:

  • Талкууга активдүү катышып, өз божомолдорун айтышат.
  • Жеке тажрыйбалары менен бөлүшүп, физикалык кубулуштарга түшүндүрмө izдеп көрүшөт.

—

## Этап 2: Изилдөө (Explore) (10 мүнөт)

Мугалимдин аракети:

  • Окуучуларды топторго бөлөт.
  • Төмөнкү тапшырмаларды аткарууну уюштурат:
    1. Бир окуучу башкасын акырын түртүп көрөт.
      • Суроолор:
        • «Түрткөндө эмнени сездим деп ойлойсуң?»
        • «Түртүлгөн окуучу эмне сезди?»
        • «Кандай күчтөр аракет кылды?»
    2. Бир окуучу дубалга жөлөнүп, аны түртүп көрөт:
      • Суроолор:
        • «Дубалды түрткөндө эмнени сезип жатасың?»
        • «Дубал ордунан жылбаганына карабастан, колуңарга кысым сезилиши эмнеден?»
      • Максат: объект (дубал) кыймылдабаса да, аракет менен каршы-аракеттин бар экенин көрсөтүү.
    3. Окуучулар кезек менен мүмкүн болушунча бийик секирип көрүшөт.
      • Суроолор:
        • «Силер секирип жатканда кайсы күчтөр аракет кылат?»
        • «Жерден секирип көтөрүлгөнүңөрдүн себеби эмнеде?»
      • Максат: Адам буттары менен жерди түрткөндө (аркет), жер да адамды ушунча эле күч менен өйдө түртөөрүн (каршы аракет) түшүндүрүү.
  • Тапшырманы аткарып жаткан окуучуларды байкайт жана аларга ой жүгүртүүгө багытталган суроолорду берет.

Окуучулардын аракети:

  • Жуп же топ болуп бири-бирин түртүп көрүшөт, өздөрүнүн кандай сезимге ээ болушканын айтып беришет.
  • Байкоолору менен бөлүшүп, көргөн-билгендерин класска талкуулашат.

—

## Этап 3: Түшүндүрүү (Explain) (10 мүнөт)

Окуучулардын аракети:

  • Мугалим менен биргеликте мисалдарды түшүндүрүшөт:
    • Жогору секирүү — силер жерди түртөсүңөр, жер силерди кайра өйдө түртөт.
    • Дубалды түртүү
    • Басуу — силер жерди артка түртөсүңөр, жер силерди алдыга карай түртөт.
  • Эгер түшүнүксүз жагдайлар болсо, суроолорду беришет.

Мугалимдин аракети:

  • Ньютондун Үчүнчү мыйзамын түшүндүрөт.
  • Негизги учурларды баса белгилейт: күчтөр ар кайсы объектилерге багытталат, алар бирдей чоңдукта, бирок карама-каршы багытта болот.

—

## Этап 4: Тереңдетүү (Elaborate) (15 мүнөт)

Мугалимдин аракети:

  • Окуучуларга Ньютондун Үчүнчү мыйзамынын мисалдарын күнүмдүк жашоодон өз алдынча келтирип көрүүнү сунуштайт.
  • Тапшырмалар берет:
    • Эгер эки окуучу ар башка массага ээ болуп, бири-бирин сүзүп калышса (мисалы, коридордо), кимиси көбүрөөк ылдамданууга ээ болот?
    • Массасы 50 кг, экинчиси 70 кг эки киши муз үстүндө коньки менен турганын элестетели. 50 кг салмактагы киши 70 кг кишини 100 Ньютон күчү менен түртсө, 50 кг киши кандай күчкө дуушар болот? Экөө кандай ылдамдыкка ээ болот?
    • Жер менен Айдын ортосундагы күч. Earth from google maps

Окуучулардын аракети:

  • Суроолорго жооп берип, жаңы материалды күнүмдүк тажрыйбалары менен байланыштырууга аракет кылышат.
  • Ньютондун Үчүнчү мыйзамын эске алуу менен мисалдарды чечмелешет.
  • Тапшырмаларды аткарышат.

—

## Этап 5: Баалоо (Evaluate) (5 мүнөт)

  • Жеке тапшырма

Мугалимдин аракети:

  • Төмөнкү суроолорду берет, түшүнүктү текшерүү үчүн:
    • «Силер дубалды түрткөндө эмне болот?»
    • «Ракеталар космоско кандайча учуп чыгат?»
    • «Жер силерге (окуучуга) кандай күч менен таасир этет жана силер Жерге кандай күч менен таасир этесиңер? Бул кандай күч?»
  • Жазуу түрүндө жоопторду чогултуп, материалдын өздөштүрүлгөнүн баалайт.

Окуучулардын аракети:

  • Мугалимдин суроолоруна жазуу жүзүндө жооп беришет.
  • Алынган билимдерин мисалдар аркылуу түшүндүрүп беришет.

—

## *Үй тапшырма
### Тапшырма: “Лодка жана пристань”

Азамат лодканын ичинде турат, ал пристанга (жээге бекитилген) токтотулган. Ал жээге түшөйүн деп, лодканы буту менен түртөт. Бир кадам жасаган замат, лодка карама-каршы жакка жылып кетип, ал кулап калбоо үчүн тең салмактуулукту сактоого аракет кылат. Ошол эле учурда, Азамат канчалык катуу түрткөн сайын, лодка ошончолук катуураак артка жылат, андыктан ал кийинки кадамын абайлап жасоого мажбур болот.

  1. Аракет жана каршы аракет: Эмне үчүн Азамат лодканы түрткөндө, ал артка жылып кетет? Бул көрүнүш Ньютондун Үчүнчү мыйзамы менен кантип байланыштуу? Эмне үчүн эки объект тең (Азамат да, лодка да) ал түрткөнгө жооп берет?
  2. Лодканын массасына жараша көз карандылык: Эгер лодка абдан жеңил (мисалы, үйлөмө лодка) болгондо, Азамат түрткөндө лодканын кыймылы кандай өзгөрмөк? Эмне үчүн массасы аз лодка оор лодкага салыштырмалуу түрткүгө көбүрөөк реакция кылат? Ар кандай массасы бар нерселердин өз ара аракеттенүүсүнө мисалдарды пайдаланып түшүндүрүү.
  3. Тең салмактуулук жана турукташуу: Эмне үчүн Азамат катуу түрткөндө тең салмактуулуктан чыгып калышы мүмкүн? Ага таасир эткен күчтөр жана лодканын карама-каршы жакка жылышы анын турукташына кандай таасир этет? Жээге коопсуз түшүү үчүн Азаматка кандай кеңештерди берүүгө болот?
  4. Күчтү эсептөө боюнча тапшырма: Азаматтын массасы 60 кг, лодканын массасы 150 кг деп алабыз. Эгер Азамат 120 Ньютон күчү менен түртсө, лодка кандай күч менен жооп берет? Кайсы багытка жана канчалык ылдамдыкта лодка кыймылга келиши мүмкүн? Азаматтын күчү лодкага кандай таасир этет жана лодканын каршылаш күчү ага кандай таасир этет – эсептөө жолу менен түшүндүрүңүз.
  5. Чыныгы турмуштук мисалдар: Азамат жана лодкадагы көрүнүшкө окшош, бири-бирин түртүп, ордунан жылган учурдагы окуяларды мисал келтириңиз. Мисалы, муз үстүндө конькичен турган адамдар, ракета учуру, же күнүмдүк турмуштагы башка көрүнүштөр.