Physics 10: Week 7

1. Кыйсыктамай кыймыл. Айланма кыймыл

### Уроктун максаттары:

1. Кыйсыктамай кыймылдын негизги мүнөздөмөлөрүн жана түз сызыктуу кыймылдан айырмасын түшүнүү.
2. Айланма кыймылдын негизги параметрлерин үйрөнүү: радиус, мезгил, жыштык, сызыктуу жана бурчтук ылдамдыктар.
3. Борборго умтулуучу ылдамданууну жана анын табиятын кароо.
4. Айланма кыймылга байланыштуу эсептерди чыгаруу.

### Уроктун планы (45 мүнөт): #### 1. Уюштуруу учуру (2-3 мүнөт)

• Саламдашуу, сабакка катышуучуларды текшерүү.

#### 2. Билимдерди актуалдаштыруу (5 мүнөт)

• Талкуулоого суроолор:
  • Түз сызыктуу кыймыл менен кыйсыктамай кыймылдын айырмасы эмнеде?
  • Кандай күчтөр кыйсыктамай кыймылды жаратышы мүмкүн?

#### 3. Жаңы материалды түшүндүрүү (15 мүнөт)

• Кыйсыктамай кыймыл: кыскача баяндама жана мисалдар (бурулуштагы автоунаа, Күн айланасындагы планеталар).
• Айланма кыймыл: негизги түшүнүктөр — радиус, мезгил, жыштык, бурчтук жана сызыктуу ылдамдыктар.
  • Бурчтук ылдамдык: \(\omega = \frac{2\pi}{T}\), мында \(T\) — айлануу мезгили.
  • Сызыктуу ылдамдык: \(v = \omega \cdot r\), мында \(r\) — айлананын радиусу.
  • Сызыктуу жана бурчтук ылдамдыкты эсептөө мисалдары.

#### 4. Борборго умтулуучу ылдамдануу (10 мүнөт)

• Айланма кыймылда денеге таасир эткен күчтүн зарылдыгы жөнүндө талкуу.
• Борборго умтулуучу ылдамдануунун формуласы: \(a_{\text{ц}} = \frac{v^2}{r} = \omega^2 \cdot r\).
• Мисалдар: айланма жолдо автоунаанын кыймылы, планеталардын кыймылы, жасалма спутниктер.

#### 5. Эсептерди чыгаруу (10 мүнөт)

• Мисал 1: Радиусу 2 метр болгон айлана боюнча 5 секундда бир толук айлампа жасаган дененин сызыктуу жана бурчтук ылдамдыгын эсептегиле.
• Мисал 2: Массасы 2 кг болгон дене радиусу 3 м айлана боюнча 4 м/с сызыктуу ылдамдык менен кыймылдаганда борборго умтулуучу ылдамданууну табуу.

#### 6. Сабакты бекемдөө (5 мүнөт)

• Негизги түшүнүктөр боюнча суроолор: бурчтук ылдамдык, борборго умтулуучу ылдамдануу.
• Эсептер боюнча кыска сурамжылоо.

1.1. Криволинейные движения. Движение тела по кругу

### Цели урока:

1. Понять основные характеристики криволинейного движения и его отличия от прямолинейного.
2. Изучить основные параметры движения по окружности: радиус, период, частота, линейная и угловая скорости.
3. Рассмотреть центростремительное ускорение и его природу.
4. Решить задачи, связанные с движением по окружности.

### План урока (45 минут): #### 1. Организационный момент (2-3 минуты)

• Приветствие, проверка присутствующих.

#### 2. Актуализация знаний (5 минут)

• Вопросы для обсуждения:
  • Чем отличается прямолинейное движение от криволинейного?
  • Какие силы могут вызывать криволинейное движение?

#### 3. Введение нового материала (15 минут)

• Криволинейное движение: краткое описание и примеры (автомобиль в повороте, планеты вокруг Солнца).
• Движение по окружности: основные понятия — радиус, период, частота, угловая и линейная скорости.
  • Угловая скорость: \(\omega = \frac{2\pi}{T}\), где \(T\) — период обращения.
  • Линейная скорость: \(v = \omega \cdot r\), где \(r\) — радиус окружности.
  • Примеры расчётов линейной и угловой скорости.

#### 4. Центростремительное ускорение (10 минут)

• Обсуждение необходимости наличия силы, действующей на тело при движении по окружности.
• Вывод формулы центростремительного ускорения: \(a_{\text{ц}} = \frac{v^2}{r} = \omega^2 \cdot r\).
• Примеры: движение автомобиля по кругу, планетарное движение, искусственные спутники.

#### 5. Решение задач (10 минут)

• Задача 1: Рассчитать линейную и угловую скорость тела, если оно совершает полный оборот за 5 секунд по окружности радиусом 2 метра.
• Задача 2: Найти центростремительное ускорение для тела массой 2 кг, движущегося по окружности радиусом 3 м с линейной скоростью 4 м/с.

#### 6. Закрепление материала (5 минут)

• Вопросы по ключевым понятиям: угловая скорость, центростремительное ускорение.
• Краткий опрос по задачам.